Chess & Career track

Vài góc nhìn về cờ vua và con đường sự nghiệp

Năm nay mình có tập chơi lại cờ vua sau khi xem series The Queen Gambit. Trước đây mình cũng có chơi nhưng chỉ dừng lại ở việc biết luật và chơi theo bản năng chứ không có bài bản. Thế là dạo này ở nhà rảnh nên mình quyết định cày YouTube về Chess Fundamentals, có vài điều khá thú vị và đem lại cho mình nhiều liên tưởng.

Điều đầu tiên mà mình học được là về vị trí - positioning. Trung tâm bàn cờ, đặc biệt là 4 ô giữa luôn là vị trí chiến lược nhất mà hai bên đều muốn chiếm lợi thế. Khu vực trung tâm là cực kỳ quan trọng một phần bởi vì các quân cờ khi ở vị trí này đều phát huy nhiều tác dụng hơn.

Ví dụ quân Mã nếu đặt ở các ô giữa sẽ có thể kiểm soát tới 8 ô xung quanh, trong khi cùng quân Mã đó đặt ở góc bàn cờ sẽ chỉ kiểm soát được 2-4 ô, tức giảm hơn một nửa khả năng vốn có. Điều tương tự áp dụng với Hậu, Tượng hay Xe. Nghe thì khá hiển nhiên nhưng với một đứa gà mờ như mình thì điều này đã khai sáng và thay đổi cách mình nhìn bàn cờ rất nhiều. Kể từ đó mỗi khi chưa có một kế hoạch tấn công cụ thể nào thì mình sẽ luôn dùng bước đi tiếp theo để chiếm lợi thế ở các vị trí chiến lược giữa bàn cờ cái đã.

Sở dĩ mình thấy cách suy nghĩ này thú vị vì nó làm mình liên tưởng đến cách nhìn về con đường sự nghiệp. Nếu bạn chưa có một kế hoạch cụ thể nào cho tương lai, lời khuyên tốt nhất có lẽ là đi đến những nơi có thể cho bạn nhiều cánh cửa để lựa chọn sau này, tiếng Anh hay dùng từ “optionality”.

Nếu bạn không biết mình thích gì, vào FTU là một lời khuyên không hề tệ, tương tự vậy là đi du học, làm về Consulting hay VC. Những vị trí kiểu này mang cho bạn nhiều cơ hội trải nghiệm và khám phá nhiều lĩnh vực trước khi bạn phải chọn một thứ cụ thể. Cũng giống như quân Mã ở vị trí giữa bàn cờ vậy.

Tuy nhiên, ở chiều hướng ngược lại, nếu bạn có một kế hoạch cụ thể cho tương lai thì việc sở hữu những vị trí chiến lược không còn quá quan trọng nữa. Nếu bạn có một kế hoạch cụ thể để chiếu vua trong vài nước tới, bạn nên thực hiện nó, dù có phải đưa Mã vào góc bàn cờ.

Bức ảnh bên dưới là thế cờ của Garry Kasparov trong trận chung kết World Champion năm 1985. Nếu bạn đếm số ô ở nửa sân đối thủ mà quân đen (Kasparov) có thể kiểm soát/đi đến thì sẽ thấy nó chỉ vỏn vẹn là 2 (c6 -> b4/d4). Trong khi con số đó của quân trắng là 11. Nếu tư duy theo hướng strategic position thì với tỷ số quá chênh lệch 2-11 này có lẽ Kasparov đang gặp nguy. Nhưng Kasparov biết mình đang làm gì, ông chơi kiểu Sicilian Defense và có kế hoạch cụ thể cho những nước đi tiếp theo. Kết thúc trận đấu, Kasparov giành chiến thắng và trở thành world champion trẻ nhất lúc đó ở tuổi 22.

Câu chuyện đầu tiên mà mình viết trên Dentmakers là về việc Jeff Bezos nghỉ việc để khởi đầu Amazon. Có lẽ không nhiều người biết đó là một lựa chọn rất khó khăn của ông. Trước khi nghỉ việc, ở tuổi 28, Jeff đã là quản lý cấp cao tại một trong những quỹ phòng hộ có tiếng tại Wall Street. Việc từ bỏ công việc danh giá mà nhiều người mơ ước này để về thuê một căn hộ nhỏ lại bang Washington và bán sách online trên Internet khi mà nhiều người còn chưa hiểu Internet có nghĩa là gì quả thực là một quyết định không hề dễ dàng.

Có lẽ như Kasparov, Jeff có một kế hoạch cho tương lai mà những người khác không nhìn thấy, với ông những vị trí mà mọi người cho là chiến lược không còn quan trọng với ông nữa. Điều quan trọng duy nhất với ông là biến kế hoạch này thành hiện thực, bất kể nó đồng nghĩa với việc phải hy sinh một số lợi thế ngắn hạn.

—

Trong cuốn Zero to One, Peter Thiel chia cách nhìn nhận về tương lai làm 2 trường phái cơ bản. Indefinite và Definite.

Indefinite hiểu đơn giản là khi bạn cho rằng tương lai có thể xảy ra theo nhiều hướng và bạn không biết viễn cảnh nào sẽ trở thành sự thực - “you have a portfolio of the future”.

Trong trường hợp này, quyết định tốt nhất có lẽ là chọn một vị trí chiến lược để bất kể điều gì xảy ra bạn vẫn chiếm lợi thế, giống như mình khi chưa có một kế hoạch tấn công cụ thể nào trên bàn cờ vua vậy. Một nơi mà trường phái suy nghĩ này lên ngôi theo Thiel là ngành tài chính. Với vị trí chiến lược của mình thì gần như dù tương lai có diễn ra theo chiều hướng nào thì ngành tài chính vẫn kiếm ra tiền - “Finance epitomizes indefinite thinking because it’s the only way to make money when you have no idea how to create wealth”. Những thuật ngữ phổ biến trong tài chính như diversify, portfolio, hedge cũng đều hướng đến suy nghĩ về việc phòng hộ cho một tương lai bất định.

Ở chiều hướng ngược lại, những người theo góc nhìn về một Definite future tin rằng tương lai sẽ xảy ra theo một chiều hướng cụ thể và có một kế hoạch dài hạn để theo đuổi nó. Câu nói của Alan Kay “The best way to predict the future is to invent it” có thể coi là ví dụ điển hình cho suy nghĩ của trường phái này. Founders, nhà khoa học, nhà sáng chế… tất cả những người chấp nhận rủi ro để theo đuổi một kế hoạch dài hạn cho tương lai đều là hiện thân của góc nhìn này. Thiel khuyến khích người trẻ dám theo đuổi góc nhìn về “definite future” mà họ tin vào. Ông lập ra Thiel Fellowship, một quỹ sẵn sàng đầu tư $100k để các bạn trẻ dưới 22 tuổi nghỉ học đại học và theo đuổi ý tưởng startup của mình. Đây cũng là nơi sinh ra rất nhiều tài năng trẻ của giới công nghệ như founders của Ethereum, Figma hay Longevity Fund.

Kết.

Giữa hai chiến lược này, mình không nghĩ có cách nào tốt hơn, chỉ đơn giản là nó sẽ phù hợp hơn với mỗi người ở từng thời điểm nhất định.

Nếu bạn chưa có một kế hoạch cụ thể nào, thì lựa chọn tốt nhất có lẽ là một nơi có thể cho bạn nhiều trải nghiệm và cơ hội khám phá cũng như sẵn sàng cho nhiều viễn cảnh của tương lai. Còn nếu bạn biết rõ mình muốn gì và thực sự tin vào kế hoạch để đạt được nó thì không có lý do gì để chần chừ mà không theo đuổi nó nữa.

—

Trên đây là một vài góc nhìn cá nhân của mình, vẫn biết mọi so sánh đều là khập khiễng nhưng mình thấy sự liên tưởng giữa cờ vua và sự nghiệp này khá thú vị. Còn bạn, quan điểm của bạn là gì?

Bonus cuối mình xin phép trích một vài quotes của Peter Thiel mà mình rất thích trong cuốn Zero to One về khía cạnh này. Đây cũng là một trong những cuốn sách mà mình thích nhất vì nó có nhiều tầng ý nghĩa. Dù đọc đến lần thứ 3 rồi mà vẫn học được rất nhiều điều mới lạ trong nó. Funfact - Thiel cũng từng là kiện tướng cờ vua ở tuổi 12.

“Long-term planning is often undervalued by our indefinite short-term world”

“Finance epitomizes indefinite thinking because it’s the only way to make money when you have no idea how to create wealth. If they don’t go to law school, bright college graduates head to Wall Street precisely because they have no real plan for their careers.”

“A definite view, by contrast, favors firm convictions. Instead of pursuing many-sided mediocrity and calling it “well-roundedness,” a definite person determines the one best thing to do and then does it… This is not what young people do today, because everyone around them has long since lost faith in a definite world. No one gets into Stanford by excelling at just one thing, unless that thing happens to involve throwing or catching a leather ball.”

Minh Phan.