Why Now?
Tại sao thời điểm là một trong những yếu tố quan trọng nhất khi start up
Đầu những năm 1800, Federic Tudor một founder dân chơi thứ thiệt vừa quay trở lại Boston sau một hành trình dài ngao du trên biển Caribe
Một ý tưởng kinh doanh mà có lẽ nhiều người bây giờ phải ngã ngửa khi nghe đến, nảy ra trong ông. Vùng New England Đông Bắc nước Mỹ nổi tiếng với mùa đông giá lạnh, các ao hồ nơi đây gần như đóng băng hoàn toàn trong suốt mùa đông, tuy nhiên mùa hè nơi đây lại rất nóng với nhiệt độ đôi khi lên tới gần 40 độ C. Đây là thời điểm chưa có tủ lạnh, do vậy cách duy nhất để giải nhiệt mùa hè là cắt băng từ ao hồ vào mùa đông và lưu trữ trong các nhà chứa chuyện biệt được cách nhiệt, chờ đợi cho đến mùa hè. Nghe thì có vẻ bất khả thi nhưng thực ra việc lưu trữ băng trong thời gian dài là hoàn toàn có thể, vì băng chỉ tan ở phần bề mặt tiếp xúc với không khí còn bên trong thì gần như không ảnh hưởng gì, do đó bạn chỉ cần phủ mùn cưa từ gỗ lên bề mặt băng là hoàn toàn có thể duy trì băng trong 4-5 tháng liền.
Sau khi trải qua một mùa hè nóng nực tại Caribe mà không có nổi một cốc “trà đá vỉa hè" nào, Tudor chợt nhận thấy một cơ hội kinh doanh vô cùng tiềm năng nếu có thể chuyển một thứ gần như vô giá trị là băng hồ tại New England đến vùng đất nhiệt đới Caribe này để pha chế nước giải khát.
Nghĩ là làm, đầu năm 1815, mẻ thuyền chở băng đầu tiên của Tudor cập cảng Havana, Cuba cùng với những mộng tưởng về khoản thu kếch xù chờ đợi phía trước. Tuy nhiên trong sự ngỡ ngàng của ông, người dân Havana chẳng mấy mảy may quan tâm đến những “tảng đá lạnh toát, trong suốt" đến từ phương Bắc này. Băng, đá là một thứ quá mới mẻ với người dân ở đây, họ chưa nhìn thấy nó bao giờ, chẳng biết nó là gì chứ đừng nói là biết dùng nó để làm mát. Hàng trăm năm qua họ vẫn sống ổn qua mùa hè mà không cần đá lạnh, tại sao bây giờ họ lại cần nó?
Không có ý tưởng tồi, chỉ có thời điểm tồi.
Câu chuyện bán băng cho dân Caribe của Tudor có thể coi là một trong những ví dụ kinh điển nhất về việc startup với một ý tưởng/công nghệ đột phá tuy nhiên lại quá mới mẻ với thị trường - “too early to market", thường những startup này sẽ phải mất khá nhiều thời gian và chi phí để giáo dục thị trường nhằm thay đổi hành vi người tiêu dùng, hoặc chờ đợi những bước tiến về công nghệ, pháp lý khác để thị trường trở nên sẵn sàng với sản phẩm mà họ đang cung cấp.
Andrew Chen, một nhà đầu tư của quỹ a16z có một tweet cực thú vị về việc không có ý tưởng tồi, chỉ có thời điểm tồi mà mình đã đọc được trong năm qua.
Dịch: “Trong kinh doanh, không có ý tưởng tồi, chỉ có thời điểm không thích hợp. Ví dụ số 2832: Người ta dành cả thập kỷ sau bong bóng dotcom để lý giải rằng Pets.com ( website chuyên bán đồ chăm sóc thú cưng, vốn bùng nổ giai đoạn 1998-2000 tuy nhiên phá sản không lâu sau đó) là một ý tưởng kinh doanh quá sức nhảm nhí. Tuy nhiên năm 2019 vừa qua Chewy vừa IPO với giá trị hơn 14 tỷ USD cũng vẫn với ý tưởng “nhảm nhí” đó. Vi diệu”
*Bong bóng dotcom là bong bóng thị trường cổ phiếu Mỹ từ 1995-2001. Trong thời gian này, cổ phiếu của các công ty công nghệ cao được đầu cơ lên tới những mức giá không tưởng. Bất cứ cổ phiếu của công ty nào có đuôi .com trong tên gọi đều được thổi phồng.
Quả thực vậy, trong kinh doanh, thường không có ý tưởng tồi, chỉ có thời điểm không thích hợp. Những thay đổi về công nghệ, pháp lý, xu hướng và hành vi người tiêu dùng có thể biến một ý tưởng điên rồ trong quá khứ trở nên hoàn toàn thực tế trong hiện tại.
Chính vì vậy một câu hỏi thường được các nhà đầu tư hỏi khi các founders tới gọi vốn là “Why Now?" / Tại sao lại là bây giờ?. Những thay đổi về công nghệ, pháp lý, hành vi người dùng gì đã xảy ra để biến ý tưởng của bạn chín muồi vào chính thời điểm này mà không phải là 5-10 năm trước hay 5-10 năm tới?
Marc Andreessen, cha đẻ của trình duyệt web đầu tiên - Netscape, cũng như quỹ đầu tư a16z cho rằng:
“Những năm 95-99, thời điểm Netscape ra đời, toàn bộ số người dùng trên Internet là khoảng 50 triệu người, gần như toàn bộ họ kết nối với Internet qua các đường dẫn tốc độ chậm. Trái ngược với bây giờ, chúng ta có 2.5 tỷ người dùng smartphone với kết nối internet gần như sắp được phủ sóng toàn cầu. Những bước tiến này bỗng nhiên biến những ý tưởng điên rồ, không thể nào có lãi ở thị trường với 50 triệu người dùng trở nên hoàn toàn khả thi vào thời điểm hiện tại, đây là lý do mà rất nhiều ý tưởng thất bại sau bong bóng dotcom trở nên thành công 15-20 năm sau.”
Chúng ta có thể liệt kê hàng loạt ví dụ cho những ý tưởng thất bại trong quá khứ lại trở thành một mỏ vàng sau một 10-20 năm. Facebook, Google, eBay, Instacart… đều có những người tiền nhiệm trong quá khứ như các bạn có thể thấy trong ảnh trên. Mình thì muốn bổ sung thêm một vài ví dụ khác, dù không nổi tiếng bằng nhưng không kém phần thú vị.
Máy tính bảng đầu tiên Apple cho ra lò không phải là Ipad mà là Apple Newton vào năm 1998. Nó là một thất bại ê chề.
Loudcloud là một ý tưởng đi quá xa trước thời đại, startup này cung cấp dịch vụ điện toán đám mây cho các doanh nghiệp từ tận 1999, tiền thân của những Amazon Web Service, MS Azure, Digital Ocean sau này. Khi bong bóng dotcom vỡ đầu những năm 2000, hàng loạt khách hàng của Loudcloud bị phá sản, điều này buộc họ phải đổi hướng sang một ý tưởng khác. Cái tên "cloud" mà chúng ta quen dùng hiện nay chính là di sản để lại của Loudcloud.
Giới tội phạm đã luôn mơ tưởng về một "Amazon for drugs" nơi chúng có thể mua bán ma tuý trực tuyến một cách dễ dàng như đặt hàng trên Amazon. Ý tưởng điên rồ này hoàn toàn có cơ sở vì công nghệ truy cập ẩn danh vào Darkweb qua trình duyệt Tor đã tồn tại từ những năm 90s, tuy nhiên có một mảnh ghép còn thiếu để biến giấc mơ này thành hiện thực. Đó là một phương thức để có thể thanh toán online ẩn danh hoàn toàn. Bitcoin ra đời năm 2008 chính là đáp án cho câu trả lời WHY NOW? của giới tội phạm. Quả thực như vậy, năm 2011, Website Silk Road được ra đời nơi bất kỳ ai cũng có thể mua mua ma tuý online và thanh toán bằng bitcoin. Mặc dù bị FBI triệt phá chỉ sau 2 năm, tuy nhiên Silk Road đã thu về hơn 1.3 tỷ USD trong thời gian hoạt động ngắn ngủi, đưa nó ngang hàng với những Unicorn Startups phát triển nhanh nhất trong thời kỳ này. Nếu nhìn vào chiều hướng tích cực thì có thể nói Silk Road là một nhân tố vô cùng quan trọng đã thúc đẩy Bitcoin và công nghệ Blockchain đến với đại chúng như hiện nay.
Kết
Quay lại với câu chuyện “Bán băng" ban đầu của Federich Tudor, sau 15 năm kiên trì giáo dục thị trường, công ty của ông cuối cùng cũng gặt hái được những thành công to lớn. Đến những năm 1830, các đoàn thuyền chở băng của đế chế Tudor đã trải dài khắp Đại Tây Dương, thậm chí lấn sang cả Ấn Độ nơi hoá ra lại là thị trường đem lại nhiều lợi nhuận nhất cho Tudor.
“Why Now - Tại sao lại là thời điểm này?” là một câu hỏi quan trọng mà các founders cần nghiêm túc trả lời khi cân nhắc ý tưởng startup. Ranh giới mong manh giữa điên rồ và thiên tài trong startup đôi khi chỉ nằm ở câu trả lời của câu hỏi này. Tuy nhiên nếu bạn đủ kiên trì như Federich Tudor, thì bạn hoàn toàn có thể biến những ý tưởng điên rồ nhất thành thiên tài.
Minh Phan
Nếu bạn thấy bài viết này thú vị thì có thể subscribe bằng cách nhập email vào ô phía trên hoặc chia sẻ bài viết để giúp Dentmakers có thêm nhiều động lực ra lò những câu chuyện chất lượng hơn nữa nhé!.
Recommendations
A series of founders backed by Sequoia Capital answering the question - “Why now?”Federic Tudor's story: Where good ideas come from - Steven Johnson
---
Bài viết mang góc nhìn cá nhân, còn nhiều thiếu sót. Mong nhận được đóng góp từ quý bạn đọc.
Ảnh: Frank Chen / a16z.
có 2 quan điểm.
Khi mình nhìn vào thành công và thấy timing đúng và nhìn vào thất bại cho rằng timing ko đúng.
Nhưng việc thành công tạo ra timing hay timing là thứ quyết định cho thành công lại không phải dễ để nói